Trzy poziomy piekła, czyli hiragana, katakana i kanji - jak czytać, żeby było dobrze.

Kiedy zakładałam ten blog, myślałam, że będzie mi on służyć jako dziennik, pamiętnik i sposób na to, żeby dobrze się bawiąc zapamiętać jak najwięcej kanji. Chciałabym jednak pisać tu posty dotyczące nie tylko kanji. Chcę traktować ten blog jak mój notes, zeszyt, w którym zapisuję notatki z lekcji i wszelkie ciekawostki, na które trafię.
Dziś siedziałam nad podręcznikiem "Genki I" i między innymi przeczytałam dział o japońskim piśmie. Kiedy zaczynałam przygodę z językiem japońskim, nikt mi nie wyjaśnił, co to są te krzaczki, dlaczego to jest pisane tak a tamto inaczej i jak się to wszystko, do cholery jasnej, czyta. Do wszystkiego doszłam sama, porównując, zgadując, szukając materiałów, studiując. Dział, który przeczytałam dzisiaj, zawiera wszystkie zasady czytania w języku japońskim. Pomyślałam, że gdybym wtedy, na samym początku, trafiła na taki tekst, zaoszczędziło by mi to sporo pracy i czasu. Chcę dziś napisać o tym, jak czytać pismo japońskie. Będę podpierać się "Genki I" i "Słownikiem znaków japońskich" Bogusława Nowaka.


Pismo japońskie składa się z trzech systemów znaków, hiragany, katakany i kanji. Wszystkie znaki mogą być użyte naraz w jednym zdaniu.

テレビを見ます(terebi o mimasu)(Oglądam telewizję.)テレビ - katakanaを - hiragana見 - kanjiます - hiragana

Hiragana i katakana, tak jak alfabet, służą, by zapisać dźwięki. Kanji natomiast służy jednoczesnemu zapisywaniu dźwięków i znaczeń.

Hiragana
Znaki hiragany mają zaokrąglone kształty. Służą głównie do zapisywania końcówek, wyrazów funkcyjnych i tych rdzennie japońskich słów, które nie mają swojego odpowiednika w kanji. Mówiąc prościej, hiraganą zapisujemy to, co się tyczy gramatyki w zdaniu plus niektóre słowa nie będące zapożyczeniami. Poszczególne znaki hiragany odpowiadają sylabom.

Hiragana ze znakami diakrytycznymi

"Znaki diakrytyczne" brzmią strasznie, ale chodzi jedynie o pisane nad znakami hiragany dwie kreseczki bądź kółeczko. Zmieniają one czytanie znaku:

Złożone sylaby

Czasem widzimy w zdaniu japońskim małe sylaby や(ya), ゆ(yu), よ(yo) znajdujące się zaraz za znakami "normalnej wielkości". Są to sylaby złożone i czytamy je w określony sposób:

Kiedy pomiędzy znakami hiragany widzimy małe つ (tsu), oznacza to, że następującą po tym małym znaku spółgłoskę czytamy podwójnie.

さっか (sakka) - pisarz
はっぱ (happa) - liść
ざっし (zasshi) - gazeta

Wyjątkiem od tej reguły jest podwajanie 'n'. Wówczas przed znakiem z grupy sylab zaczynających się od 'n' piszemy ん.

さんねん (sannen) - trzy lata


Wymowa


Przedłużone samogłoski

Jeśli samogłoska jest zapisana zaraz za sylabą, która kończy się tą samą samogłoską, powinno się wymawiać tę samogłoskę przez taką samą ilość czasu, jaką zajmuje wymówienie sylaby. Dlaczego jest to ważne? Ponieważ w języku japońskim czasem przedłużenie samogłoski decyduje o znaczeniu słowa.

Samogłoska "a":
おばあさん (obaasan) - babcia, podczas gdy おばさん (obasan) - ciocia
おじいさん (ojiisan) - dziadek, podczas gdy おじさん (ojisan) - wujek

Samogłoska "u"
すうじ (suuji) - numer

Samogłoska "e"
Dźwięk "ee" w języki japońskim zapisujemy dodając do sylaby kończącej się na "e" samogłoskę "i". Pamiętacie imię "Heisuke"? W języku japońskim czytamy je "heeske" ;). Jest zapisywane w kanji, ale w hiraganie zapisalibyśmy je "へいすけ". Inny przykład:
えいが (eega) - film
Wyjątkiem od tej reguły jest słowo おねえさん (oneesan) - starsza siostra.

Samogłoska "o"
Długie "o" zapisujemy dodając do sylaby kończącej się na "o" samogłoskę "u". Dlatego imiona takie jak Touka, Touma, Souji przeczytamy odpowiednio "tooka", "tooma", "sooji". Bardzo często zamiast pisania "u" stosuje się pisownię "ō". Sama do tej pory nie mogę się zdecydować, czy pisać na blogu "Hakuouki" czy "Hakuōki". Kiedy się zdecyduję, poprawię pisownię we wszystkich postach. Nie ukrywam, że pisanie "u" jest o wiele prostsze. Inny przykład:
ほうりつ (hooritsu) - prawo
Wyjątkiem od reguły jest とお (too) - dziesięć. Zapis jest taki a nie inny ze względów historycznych.


Wymowa ん

ん (n) pod względem wymowy jest traktowane jako pełna sylaba. Wymowa ん zmienia się w zależności od sylab, które znajdują się za nim. Kiedy ん znajduje się przed spółgłoskami "b", "p" oraz "m" wymawiamy je jak polskie "m". Przykładem może być popularne せんぱい (senpai), które wymawiamy "sempai".


Opuszczanie samogłosek

W niektórych przypadkach samogłosek w języku japońskim nie wymawiamy. Opuszczamy "i" i "u" czasami, gdy znajdują się pomiędzy spółgłoskami bezdźwięcznymi (k, s, t, p i h) albo na końcu, za spółgłoską bezdźwięczną. Przykładem niech będą wszystkie męskie imiona kończące się "-suke", czyli Sasuke, Keisuke, Heisuke, Daisuke. Wymawiamy je odpowiednio "saske", "keeske", "heeske" (pamiętamy o podwojeniu "e"), "daiske". Inny przykład:

すきです (sukidesu) - znaczenie "lubię" - czytamy "skides"

Akcent

W języku japońskim występuje akcent toniczny. Oznacza to, że akcentowana sylaba jest wymawiana niskim bądź wysokim tonem. Nie zmienia się jej długość ani siła. Dla odróżnienia, w języku polskim mamy akcent dynamiczny, polegający na wymówieniu sylaby akcentowanej z większą mocą.


Katakana
Poszczególne znaki katakany w porównaniu do znaków hiragany są ostre i kanciaste. Tak jak w przypadku hiragany odpowiadają sylabom. Służą do zapisywania nazw i słów obcego pochodzenia. Oprócz tego katakanę stosuje się w tekście do wyróżnienia pewnych słów lub wyrażeń (coś jak podkreślenie albo tłusty druk), do zapisu wyrazów dźwiękonaśladowczych oraz pewnych nazw naukowych.

W przypadku katakany należy pamiętać o dwóch zasadach.

1. Przedłużone dźwięki zapisane są znakiem "ー".

ポーランド (Pōrando) - Polska
ケーキ (keeki) - ciasto

2. W przypadku dźwięków, które nie istnieją w języku japońskim, używa się kombinacji z małymi znakami oznaczającymi samogłoski.

ハロウィーン (harowiin) - Halloween

Kanji
Kanji to znaki pisma chińskiego, zaimportowane przez Japończyków na początku IV w. n.e.

Struktura kanji

Znajomość struktury kanji ułatwia ich zapamiętywanie, dlatego uważam, że jest ważna. Kanji można podzielić na trzy grupy: kanji-piktografy, kanji-ideogramy i kanji-złożenia.

Kanji-piktografy są najstarsze. To grupa znaków, które powstały z rysunków przedmiotów, które przedstawiają. Przykładem może być znak "目". Oznacza on oko. Jeśli spojrzymy na niego z boku (jak przy emotikonach typu :) :( itd.), rzeczywiście zobaczymy coś, co przypomina oko. Inne przykłady:
月 - księżyc
口 - usta
田 - pole

Kanji - ideogramy reprezentują pojęcia abstrakcyjne i mogą być złożone tylko z jednego elementu. Przykłady:
上 - góra (w sensie położenia)
下 - dół (również w sensie położenia)

Najczęściej spotyka się kanji złożone z dwóch lub trzech elementów. Wówczas elementy, które je tworzą, opisują ich znaczenie. Przykłady:

二 (dwa) = 一 (jeden) + 一 (jeden)
明 (światło) = 日 (słońce) + 月 (księżyc)
好 (lubić) = 女 (kobieta) + 子 (dziecko)

Kanji - złożenia to najliczniejsza grupa w piśmie japońskim. Należą do niej znaki złożone z kilku elementów pierwotnych, w których jeden, nazywany elementem podstawowym albo kluczem, określa obszar znaczeniowy znaku, a drugi określa jego wymowę. Od tej zasady istnieje mnóstwo wyjątków, niemniej jednak warto ją znać. Jak to wygląda w praktyce? Mniej więcej tak:

訪 - wizyta, czytanie on: ホウ (hō), czytanie kun: おとず.れる (otozu.reru)

Element naprowadzający na znaczenie: 言 (mówić)
Element określający czytanie: 方 (osoba/kierunek), czytanie on: ホウ (hō), czytanie kun: かた (kata)


Czytanie kanji

Znaki kanji niemal zawsze mają dwa czytania. Czytanie "on" (onyomi) i czytanie "kun" (kunyomi). Pierwsze z nich to oryginalne, chińskie czytanie znaku. Drugie natomiast oznacza słowo japońskie, do którego chiński znak został zaadaptowany. Nie ma potrzeby zamieszczać przykładów. Gdy wprowadzam na blogu jakiś znak, zawsze zamieszczam oba jego czytania :)




To by było na tyle, ufff. Fani kanji, łączmy się!

Przypominam, że podczas pisania powyższego tekstu korzystałam z podręcznika "Genki I" (Rozdział "Japanese writing system") oraz ze "Słownika znaków japońskich" Bogusława Nowaka (dział "Podstawowe wiadomości o japońskim systemie piśmienniczym"). Polecam po nie sięgnąć, znajduje się w nich o wiele więcej przykładów i ciekawostek.